श्रीमाणिकप्रभु बाललीला
श्रीमाणिक प्रभु बाललीला -1
गोविंदा नामे गोपालक ।
बालसखा एक बालक ।
सवे घेऊनि माणिक ।
नित्य गुरे चारावया ॥१॥
परी नेमात खंड पडिला ।
तीन दिवस नाही आला ।
सखा माणिक शोधित त्याला ।
गोविंदागृही पातला ॥२॥
पाहो जाता गोविंदांगणी ।
सकल रडती आक्रंदोनी ।
माणिक मातेसी पुसोनि ।
व्यर्थ का विलापी ॥३॥
माता वदे स्फुंदोनी ।
काळ आला धावोनी ।
गोविंदासी नेले हिरावोनी ।
आज आपल्यातूनी ॥४॥
माणिक म्हणे विस्मय करोनि ।
जीवित परी, शोक वदनि ।
उठ गोविंदा, सप्रेमे वदोनि ।
जाऊ खेळावया ॥५॥
ऐकता प्रभुची मंजुळवाणी ।
गोविंदा उठे झडकरोनी ।
जागविला तया काळनिद्रेतुनी ।
अवघा आनंदसोहळा ॥६॥
गोविंदासी वनांत येण्या सांगून ।
प्रभुमाणिक सत्वर गेले निघून ।
तीन दिवस गुप्त राहून ।
नामानिराळे राहिले ॥७॥
गरजेपेक्षा अधिक स्वच्छंद ।
बाललीला जैसे मुकुंद ।
माणिक प्रभु आनंदकंद ।
सेविता परमानंद ॥८॥
श्रीमाणिकप्रभु बाललीला -2
एकदा एक निःसंतान माळीण ।
आंबे विकावया करी मार्गक्रमण ।
आंबे घ्या आंबे मुखी उच्चारण ।
चालतसे झरझर ॥१॥
प्रभु खेळत होते त्या समयास ।
पाहता आंबेवाल्या माळिणीस ।
आंबे देशील का खावयास ॥
विचारती लिलाविनोदे ॥२॥
पैशाशिवाय सर्व दुस्तर ।
अवघा व्यापार व्यवहार ।
फुकटचे कोण देणार ।
माळिण म्हणतसे ॥३॥
परी प्रभुलीला पहा अपार ।
मित्रांसी सहज वदे साचार ।
जरी माळिण संतान आतूर ।
आंबे देईन खावया ॥४॥
ऐकता प्रभुच्या बोलावरी ।
माळिण फिरे माघारी ।
ठेऊनिया समोर टोकरी ।
हवे तितुके घे ॥५॥
प्रभुंनी अकरा आंबे घेतले ।
तितकेच पुत्र पदरी घातले ।
अहा काय भाग्य उदेले ।
निःसंतान माळिणीचे ॥६॥
यथावकाश होता अकरा नंदन ।
माळिण करी प्रभुसी वंदन ।
तृप्ती पावले मज अंतःकरण ।
अधिक पुत्र नको आता ॥७॥
प्रभु वदे मग तियेसी ।
जैसे तुझ्या असेल मनासी ।
आम्ही मुक्त झालो वचनासी ।
मायामुक्त अवधूत ॥८॥
श्रीमाणिकप्रभु बाललीला -3
असेच एकदा वनांत हिंडता ।
पोपट एक मरून पडला होता ।
सवंगडी पोपटास पाहो जाता ।
शोकाकुल जाहले ॥१॥
सख्यांची म्लान वदने पाहता ।
बाल माणिक द्रवला चित्ता ।
मृत शुकास घेवोनि हाता ।
कुरवाळीत ममतेने ॥२॥
अरे राजा, काय झाले ?
पंखातील बळ कुठे गेले ।
प्रभु महाराज सहज वदले ।
करूणादृष्टी पाहता ॥३॥
दोन्ही हाती पकडोनी ।
दिले आकाशात उडवोनी ।
पंख फडफड करोनि ।
अवकाशी झेपावला ॥४॥
लीला इतकी सहज ।
नाही कोणास उमज ।
ज्याची जितकी गरज ।
प्रकटती तितकेच ॥५॥
सवंगड्यांसवे नित्य लीला ।
नाही त्याचा उदोउदो झाला ।
खेळून झालिया विसरती त्याला ।
निरागस बालके ॥६॥
श्रीमाणिकप्रभु बाललीला – 4
अरबांची फौज निजाम दरबारी ।
अप्पाराव होते त्याचे अधिकारी ।
अरब आप्पाराव म्हणती सारी ।
उच्चपदस्थ ब्राह्मण ॥१॥
पत्नी त्यांची भीमाबाई रूपवान ।
जैसी का सौंदर्याची खाण ।
परी पोटी नव्हते संतान ।
दुःख होई अपार ॥२॥
नाना उपाय केले थोर ।
व्रत उपवास जप घनघोर ।
पाळण्याचा हालेना काही दोर ।
व्यर्थ झाले सर्वही ॥३॥
ऐकली होती प्रभुंची कीर्ती ।
सत्य होई मुखे जे वदती ।
मागुनी पतीची अनुमती ।
पालखीत बैसतसे ॥४॥
काफिला चालला कल्याण नगरी ।
राहिली एक मैलाची दूरी ।
गंमत पाहे पालखी बाहेरी ।
आतमधून भीमाबाई ॥५॥
रस्त्याला लागून एक मैदान ।
खेळती मुले त्यात समरसून ।
अचानक एकाच्या छातीवर बसून ।
मारीते झाले तयासी ॥६॥
भीमाबाई पाठवी सेवकांसी ।
सोडवावे असहाय बालकासी ।
बालक सांगे सेवकांसी ।
अंतर्गत मामला आमुचा ॥७॥
परी असे मजसी सोडवणे ।
तरी आठ कवड्या देणे ।
भीमाबाई ऐके ते बोलणे ।
कोडे कवड्यांचे ॥८॥
कवड्यांऐवजी रूपयांचे दान ।
भीमाबाई देई झडकरून ।
नको आठ कवड्यांवाचून ।
अन्य आम्हा ॥९॥
कुठे शोधाव्या आता कवड्या ।
भीमाबाई पाहती होऊनी बापुड्या ।
पाणक्याच्या बटव्यात आठ तेवढ्या ।
मिळाल्या कवड्या ॥१०॥
कवड्या देऊनी सोडविले ।
जा तुला आठ पुत्र दिले ।
बालक ते सहज वदले ।
कनवाळू माणिक ॥११॥
साधारण घटना समजून ।
प्रस्थान केले मैदानातून ।
संध्याकाळी कल्याणास येऊन ।
लवाजमा पोहोचला ॥१२॥
प्रभुदर्शन घेतल्या वाचून ।
न करावे तरी भोजन ।
ऐसे मनोमनी योजून ।
भीमाबाई शोधतसे ॥१३॥
तीन दिवस घडे उपवास ।
नाही माणिकाचा काही तपास ।
चौथे दिवशी प्रभु उदयास ।
आले स्वगृही ॥१४॥
लोटली सत्वर दर्शनास ।
पारावार नुरे आश्चर्यास ।
कवड्यांनी सोडविले जयास ।
वेडाभाऊ हाच तो ॥१५॥
आठ पुत्र तुला दिधले ।
अजून मनी काय योजिले ।
मातेने चार घास भरविले ।
पसार झाले तत्काळ ॥१६॥
भीमाबाई संतोषली अपार ।
दानधर्म लुटविले भंडार ।
देऊनी वस्त्र उपहार ।
माणिकमाता संतोषवीली ॥१८॥
भीमाबाईस आठ अपत्य ।
झाली पाठोपाठ सत्य ।
आठवणीने येई नित्य ।
माणिकदर्शना ॥१९॥
सहज शब्द ब्रह्मवाक्य ।
हरीहरांचे जेथे ऐक्य ।
अवतार सुकुमार माणिक्य ।
सुखदायक सर्वांसी ॥२०॥
श्रीमाणिकप्रभु बाललीला -5
रंगबिरंगी दगडांची स्थापना ।
देवता म्हणूनि उपासना ।
नैवेद्य आरती आराधना ।
माणिकखेळ अनुपम ॥१॥
ग्रामस्थही वेगे धावती ।
करूनी पूजेची आयती ।
नवस आपले फेडीती ।
प्रसादाची रेलचेल ॥२॥
लपंडावाची पहा वेगळीच रीत ।
तिथल्या तिथे होती गुप्त ।
सखे हार मानोनी शरणागत ।
तेव्हाच प्रकटती ॥३॥
धोतर अथवा फेटा मागूनी ।
स्वतःस घेती वृक्षास बांधोनी ।
क्षणात जाती अलगद निसटोनी ।
धोतर फेटा तैसाची ॥४॥
धोतर सोडोनी कटीस बंधन ।
उरलेले दोन्ही बाजून देऊन ।
सख्यांस रस्सीखेच करण्या सांगून ।
जोर लावती सवंगडी ॥५॥
प्रभु क्षणार्धात मुक्त होती ।
धोतर राही मित्रांच्या हाती ।
फिरून तैसेच करून पाहती ।
बंधमुक्त वारंवार ॥६॥
सदा स्वच्छंदी जो आनंदकंद ।
कैसा राहील बंधनात बंद ।
जीवा लागता माणिकनामाचा छंद ।
बंधमुक्त होतसे ॥७॥
श्रीमाणिकप्रभु बाललीला – 6
पशू पक्ष्यांना पहावे दयेने ।
मित्रांसी सांगे अतीव मायेने ।
प्राणीमात्र विहरता निर्भयतेने ।
संतोषे माणिक ॥१॥
एकदा एक खोडकर कुमार ।
गाभण म्हशीवर होऊनी स्वार ।
काठीने मारत असे वारंवार ।
पळवतसे म्हशीला ॥२॥
प्रभु पाहता त्या बालकास ।
समजावीती, नको देऊ त्रास ।
तयार नाही काही ऐकण्यास ।
उन्मत्त बालक ॥३॥
कळवळा येता माणिकास ।
वदती स्वमुखे जोरकस ।
हात लाऊन बघ म्हशीस ।
मग कळेल ॥४॥
उन्मत्त बालक ईरेला पेटून ।
हात दोन्ही पाठीस टेकवून ।
म्हशीस अजून जोरात पळवून ।
खदखदा हसतसे ॥५॥
प्रभु हसून म्हणती त्यास ।
म्हैस ही वाईट हमखास ।
न सोडी आता तुझ्या हातास ।
बैस सांभाळूनी ॥६॥
माणिक वचन जणू ब्रह्मवाक्य ।
हाताचे पाठीचे झाले ऐक्य ।
हात मोकळे होणे अशक्य ।
लटकतसे अधांतरी ॥७॥
म्हैस धावतसे बेफाम होऊन ।
बालक रडे धाय मोकलून ।
चुकलो, वाचवा वदे कळवळून ।
असाहय दीनपणे ॥८॥
प्रभुमाणिक तो दीनदयाघन ।
पकडे म्हशीस धाऊन ।
प्रेमभरे हात फिरवून ।
शांतविले म्हशीला ॥९॥
हे माई, याला माफ कर ।
पुन्हा नाही ऐसे करणार ।
सोडवी आता ह्याचे कर ।
प्रेमभरे वदतसे ॥१०॥
झाला क्षणात बालक बंधमुक्त ।
सवंगडी करीती आनंद व्यक्त ।
मायामुक्त परी वर्ते मायायुक्त ।
सगुणरूपी माणिक ॥११॥
श्रीमाणिकप्रभु बाललीला – 7
मेलगिरीभट नामक विप्र ।
प्रभुशेजारीच त्याचे घर ।
पुजीतसे नित्य सोमेश्वर ।
शिवभक्त विख्यात ॥१॥
मेलगिरी रूपाने काळा सावळा ।
समस्त म्हणती त्यास काळ्या ।
काळा परी शिवभक्त आगळा ।
शिवध्यानी सदोदित ॥२॥
एके दिवशी व्यग्र शिवपुजनी ।
अभिषेक आणि बिल्वार्चन करूनी ।
शिवपिंडीस एक ध्यान लावोनि ।
होतसे समाधिस्त ॥३॥
इतक्यात बाळंभट ब्राह्मण ।
प्रकटला शिवपुजे कारण ।
मेलगिरीस न पाहता ढुंकून ।
जलाभिषेक करीतसे ॥४॥
मेलगिरीची पूजा पावली भंग ।
बदलला आता भक्तीचा रंग ।
शिव्याशाप देण्यात होती दंग ।
कोलाहल माजला ॥५॥
ऐकोनी मंदिरातील कोलाहल ।
प्रभु धावले मंदिरासी तात्काळ ।
मेलगिरीस बोलावूनी जवळ ।
प्रेमभरे समजावीत ॥६॥
काळ्या, का रे व्यर्थ रागावतोस ।
पाषाणलिंगाचा भारीच तुज सोस ।
मेलगिरी वदे माणिक प्रभुस ।
पाषाणलिंगच मज सर्वस्व ॥७॥
माझ्यासारख्या परम अभाग्यास ।
ईश्वर न येई प्रत्यक्ष दर्शनास ।
प्रभु जाणूनी काळ्याच्या भावास ।
लीला दाविती ॥८॥
डोळे बंद करूनी काळयास ।
सांगितले लिंगासमोर बैसण्यास ।
होता काही क्षण समयास ।
डोळे उघडी बा ॥९॥
डोळे उघडताच दिव्य पाहीले ।
तेजस्वी सिद्ध पिंडीठायी बैसले ।
जटाधारी, अंगी भस्म चर्चिले ।
रूद्राक्षमाळा अंगभर ॥१०॥
कटी नेसले व्याघ्रांबर ।
वर्ण जैसा कर्पूरगौर ।
प्रत्यक्ष कैलासीचा शंकर ।
शिवपिंडीवर बैसला ॥११॥
पाहो जाता ऐसा चमत्कार ।
माणिक चैतन्य शक्तीचा आविष्कार ।
मस्तक ठेवता शिव चरणांवर ।
तात्काळ गुप्त जाहले ॥१२॥
शिवलिंग पुन्हा तैसेच असत ।
समोरी प्रभु महाराज हसत ।
माणिकासी घालोनि साष्टांग दंडवत ।
मेलगिरी पूजितसे ॥१३॥
लिलाविग्रही तो प्रभु माणिक ।
असे सर्व सुखासी कारणिक ।
काया वाचा आणि मानसिक ।
भजा श्रीगुरू माणिक ॥१४॥
श्रीमाणिकप्रभु बाललीला – 8
काळंभट अत्यंत गरीब ब्राह्मण ।
भिक्षेतूनच करी उदर भरण ।
मावशीकडे रोज पत्रावळी बनवून ।
तेथेचि राहतसे ॥१॥
एक दिवस विचित्र आला ।
खराब पानांचा गठ्ठा आला ।
काळंभटाने ठाम नकार दिला ।
पत्रावळी बनविण्यास ॥२॥
मावशी कोपली भयंकर ।
जैसा जमदग्निचा अवतार ।
घालवोनि काळंभटास घराबाहेर ।
दिधले तात्काळ ॥३॥
प्रतिवर्षी श्रावणांत ब्राह्मण भोजन ।
काळंभट सोहळा करी समरसून ।
ह्यावर्षीही त्याची तयारी पाहून ।
मावशी जळतसे ॥४॥
सर्व गावक-यांचे कान फुंकून ।
वळविले त्यांना आपल्या बाजूनं ।
पत्रावळी न मिळती ऐसे योजून ।
मावशी कोंडी करीतसे ॥५॥
घोर परिस्थीतीने विवश काळंभट ।
पत्रावळी मिळविणेस करी खटपट ।
इतक्यात झाली माणिकप्रभु भेट ।
वृत्तांत सर्व निवेदिला ॥६॥
श्रीमाणिकप्रभु तोच दत्त दयाघन ।
करिती काळंभटाचे पूर्ण समाधान ।
प्रभुच करील संकट निवारण ।
अभयकर देतसे ॥७॥
ज्या दिवशी ब्राह्मणभोजन ।
सुर्योदयापूर्वी आले दोघेजण ।
डोकीवरूनी ठेविती उतरवून ।
भार केळीच्या पानांचा ॥८॥
भाऊ कुलकर्ण्यांच्या गावाहून ।
आलो रात्रींत चालून ।
पंगतीस लागतील म्हणून ।
श्रमिक सांगती ॥९॥
हर्षभरित त्यांसी नाव पुसता ।
भाव्या, माणक्या वदती उभयतां ।
भोजन करूनच जावे आता ।
फिरोनी आपुल्या स्थाना ॥१०॥
काळंभट ऐसे तयांसी वदले ।
ब्राह्मण गावांतील अपार जेवले ।
श्रमिक दोघेजण नाही दिसले ।
विफल सारे प्रयत्न ॥११॥
दुसरे दिवशी कुलकर्ण्यांच्या घरी ।
पोहोचली काळंभटाची स्वारी ।
धन्यवाद करीतसे वारंवारी ।
केळीच्या पानांसाठी ॥१२॥
कुलकर्णी होऊनि आश्चर्यचकित ।
नाही माझी केळीची बागाईत ।
भाव्या, माणक्यासी नाही जाणत ।
काळंभटासी सांगत ॥१३॥
काळंभट मनी करी विचार ।
म्हणे झाला काय प्रकार ।
मन आणि बुद्धीचा सारासार ।
ताळमेळ बसेना ॥१४॥
योगायोगे पुढे श्रीप्रभु भेटले ।
त्यांसी सर्व प्रकरण सांगीतले ।
गडगडाट करूनी प्रभु हासले ।
काळंभटासमोरी ॥१५॥
तुझ्यासाठी प्रभुस कष्ट जाहले ।
श्रमिक बनून भारे वाहीले ।
सत्व तुझे ऐसे राखिले ।
माझ्या दत्तप्रभुने ॥१६॥
काळंभट मनी उमजला ।
ही सर्व त्या प्रभुचीच लीला ।
माथा टेकवूनी माणिक चरणाला ।
धन्य धन्य जाहला ॥१७॥
जाणूनि श्रीमाणिक कृपेला ।
काळंभट माणिकाचाच झाला ।
प्रभुसमाधी पश्चातही सेवेला ।
खंड नाही पडला ॥१८॥
श्रावणांत रूद्राभिषेक, बिल्वार्चन ।
तैसेच होई ब्राह्मणभोजन ।
काळंभटाचे जे आचरण ।
अद्यापही चालतसे ॥१९॥
श्रीमाणिकप्रभु बाललीला – 9
हळीखेड नावाच्या एका गावात ।
अग्निहोत्री ब्राह्मण भालचंद्र दीक्षित ।
आचार संपन्न वेदशास्त्र पारंगत ।
ख्याती असे पंचक्रोशीत ॥१॥
मनोहर नाईक माणिकप्रभु पिता ।
भालचंद्र दीक्षितांशी होती मित्रता ।
मनोहर नाईक स्वर्गलोकी पावता ।
दीक्षित येती कल्याणास ॥२॥
बयादेवी माणिकप्रभुंची माता ।
दीक्षित येती सांत्वनाकरीता ।
तिन्ही मुलांसी अवलोकीता ।
माणिक तेजस्वी सर्वांत ॥३॥
मातेच्या जीवास लागला घोर ।
सांगे दीक्षिता माणिकाचा आचार ।
अभ्यास सोडून वनांत विहार ।
नित्य हा करीतसे ॥४॥
घराकडे नाही अजीबात ध्यान ।
सर्व वस्तू करीतसे दान ।
कधी भरजरी वस्त्रे परीधान ।
सर्वांगी भस्मलेपन कधी ॥५॥
मुलाच्या भविष्याने चिंतीत माता ।
शिक्षणाने सन्मार्गी लावावे आता ।
परतोनी हळीखेडी आपण जाता ।
न्यावे माणिकासी ॥६॥
माणिकासी घेऊनी हळीखेडी आले ।
दीक्षितांनी कुटूंबासह गावात सांगितले ।
करू द्यावे जैसे माणिकमना आले ।
अडवू नका कोणी ॥७॥
प्रभु जरी हळीखेडास आले ।
स्वच्छंदीपणात नाही अंतर पडले ।
माणिक लीलांसी सहर्ष स्वीकारले ।
दीक्षित पतीपत्नीने ॥८॥
एक दिवस नवलच घडले ।
प्रभुंनी यज्ञकुंडातच शौच उरकले ।
दीक्षित पत्नीचे अवसान गळाले ।
तक्रार केली पतीकडे ॥९॥
पत्नीच्या बोलावर दाखवूनी अविश्वास ।
दीक्षित सत्वर धावले यज्ञशाळेस ।
जाणूनि मनोमन प्रभुच्या बाललीलेस ।
साफसफाईस लागले ॥१०॥
दीक्षित हात घालीता यज्ञकुंडात ।
सुवर्णाचा गोळा आला हातात ।
तेजस्वी सूर्य जसा चकचकित ।
प्रभुकृपे तळपतसे ॥११॥
आपली गरीब परिस्थीती पाहून ।
ही प्रभुकृपा दीक्षित होते जाणून ।
प्रभुही दीक्षितांसी विद्यागुरू मानून ।
आदर करती जीवनभर ॥१२॥
प्रभुस्नेहाचा ऐसा धागा जुळला ।
दीक्षित परीवार प्रभुंचाच झाला ।
जो जो माणिका शरण गेला ।
तोही त्यांचाच जाहला ॥१३॥
श्रीमाणिकप्रभु बाललीला – 10
भाच्याच्या भविष्याचा करूनी विचार ।
नोकरीस लाविले जकात नाक्यावर ।
प्रभु केवळ मामांच्या ईच्छेखातर ।
जकात वसुलती ॥१॥
येथेही प्रभु स्वच्छंदीपणे रहाटती ।
जकात वसूली वाटून टाकती ।
गरीब भिक्षुक फकिरांसी खैरातप्राप्ती ।
अनायसेच घडतसे ॥२॥
दिडकीची नाही जकात वसूली ।
मामांच्या कपाळी आठी आली ।
राजीनामा करूनी मामाच्या हवाली ।
नोकरी सोडली ॥३॥
नृसिंहतात्या लहान भाऊ प्रभुंचे ।
सहा वर्ष वय होता त्यांचे ।
माता करीतसे विचार मुंजीचे ।
धर्मशास्त्रानुसार ॥४॥
घरची परीस्थिती अत्यंत बेताची ।
होईल व्यवस्था कशी पैशाची ।
मुंज तर होणे गरजेची ।
चिंताक्रांत समस्तजन ॥५॥
पाहूनी बयम्मा मातेस चिंतीत ।
गणपतीसमोर बसती ध्यानस्त ।
सुर्योदयापासून सुर्यास्तापर्यंत ।
प्रभु समाधीस्त ॥६॥
सायंकाळी कोणी एक वैश्यवाणी ।
व्यंकप्पा नामे आला कल्याणी ।
सत्य झाली माणिकप्रभुंची वाणी ।
पुत्रप्राप्ती म्हणोनि ॥७॥
आला आपला नवस फेडावया ।
धनधान्य वस्त्रालंकार चरणी अर्पाया ।
त्यानेच साधिले मूंजीचे कार्या ।
अती हर्षोल्हासाने ॥८॥
कर्ता करविता तो गजानन ।
तात्याचे करीतसे उपनयन ।
त्यासी वारंवार शरण ।
माणिकप्रभु जातसे ॥९॥
श्रीप्रभु बाललीला अत्यंत रसाळ ।
जैसे ऊसाच्या रसाचे गु-हाळ ।
श्रवण करीता माणिक वेल्हाळ ।
हृदयी विराजे ॥१०॥
॥श्रीमाणिकप्रभु चरणार्पणमस्तु ॥
Recent Comments