by Pranil Sawe | Oct 28, 2021 | Marathi
दत्तावतारी श्रीमाणिकप्रभुंच्या दैदीप्यमान कारकर्दीनंतर, सकलमतसंप्रदायाचा उत्तराधिकारी कोण? असा जेव्हा प्रश्न होता तेव्हा तो अधिकार श्रीमाणिकप्रभुंचे कनिष्ठ बंधू, श्रीनृसिंहतात्यांचे जेष्ठ पुत्र मनोहर ह्यांस मिळाला. वयाच्या अवघ्या सातव्या वर्षी पीठारोहण झालेल्या श्री मनोहरमाणिक प्रभुंची योग्यता श्रीमाणिकप्रभु ओळखून होते. त्यामुळेच की काय, श्रीप्रभुंनी आपल्या संजीवन समाधीआधी बालमनोहरास आपल्या अंगावरील दुशाला पांघरविला व प्रसादाची माळ गळ्यात घालून मंत्रोपदेश देऊन, महाप्रसाद दिला. सात वर्षाच्या कोमल वयाच्या बालकावर संस्थानाची व सकलमत संप्रदायाची प्रचंड जबाबदारी टाकून श्रीमाणिकप्रभु दृष्टीआड झाले हेच ह्यातील मर्म आहे हे जाणकारांनी ओळखावे. श्रीमनोहर माणिक प्रभुंना लोक अप्पासाहेबही म्हणत.
उपनयनानंतर थोड्याच अवधीत ते वेद, शास्त्र आणि संस्कृत भाषेत पारंगत झाले. आजचे जे भव्य असे प्रभुमंदिर डौलाने उभे आहे ते श्रीमनोहरप्रभुंनीच आपल्या कार्यकाळात संतरामदादा गवंड्याच्या मार्फत पूर्णत्वास नेले. श्रीप्रभुंच्या पूजा पद्धतीचे विधान, अनेक श्लोक, स्तोत्रे, पदे अप्पासाहेबांनी रचली. त्यांच्या पदांतून प्रभुभक्ती व प्रभुविरह प्रकर्षाने जाणवतो. आपल्या लहान भावाचे लग्न लाऊन त्यांना आपला उत्तराधिकारी नेमले. अप्पासाहेबांनी अनेकांचा उद्धार केला. सतत प्रभुनामात दंग असलेल्या श्रीमनोहर माणिकप्रभुंनी वयाच्या अवघ्या एकोणिसाव्या वर्षी संजीवन समाधी घेतली.
आपल्या कारकिर्दीत ब्रह्मचर्यव्रताचे पालन करणा-या, सकलमताचा झेंडा अत्यंत सन्मानाने, डौलाने फडकवत ठेवणा-या, ह्या तेजस्वी, मनोहर बालकाकडे मन आकर्षित होणार नाही असे होऊच शकत नाही. माझ्यासह अगणित भक्तांचे मनाचे हरण करणा-या अशा ह्या सुंदर, मनोहर,लडिवाळ आणि तेजपुंज महायोग्यास साष्टांग दंडवत… श्री मनोहर माणिकप्रभुंच्या अवतारकार्याचा आढावा आपण श्रीप्रभुमनोहराख्यानातून घेणार आहोत. श्रीसकलमत संप्रदायमाळेतील ह्या दुस-या रत्नाची गोडी आपणांसही लागो व ती वृद्धींगत होवो ह्या श्रीप्रभुचरणीच्या लडीवाळ विनंतीसह जय गुरू माणिक, श्रीगुरू माणिक
॥श्रीमाणिकप्रभुचरणार्पणमस्तु॥
श्रीप्रभुमनोहराख्यान…१
श्रीमाणिकप्रभुंचा लहान भ्राता ।
नृसिंहतात्या नामे विख्याता ।
विठाबाई पत्नी पतीव्रता ।
तात्या महाराजांची ॥१॥
नाईक घराण्याची वंशवेल ।
नृसिंहतात्याच आता फुलवेल ।
दत्तप्रसाद लवकरच भेटेल ।
आशिर्वचन श्रीमाणिकाचे ॥२॥
होते कालयुक्ति नाम सवंत्सर ।
श्रावण अमावास्या दिवस थोर ।
पुलकित झाले माणिक नगर ।
नांदी कार्यकारणाची ॥३॥
श्रावणमास उत्सवाचा अंतिम दिवस ।
कृष्णमेघांनी व्यापिले सकल आकाश ।
सूर्यदेवही व्याकुळ दर्शन घेण्यास ।
महायोगी बालकाचे ॥४॥
नऊमास पूर्ण झाले गर्भधारणास ।
परी न दिसे प्रसूतीचे काही चिन्हास ।
काळजी अत्यंत लागली विठाम्मास ।
प्रभुधावा करितसे ॥५॥
सकळजन चिंता करिती ।
श्रीमाणिकसी येऊनि विनविती ।
होऊदे विठाम्माची प्रसुती ।
निर्विघ्नपणे प्रभुराया ॥६॥
कनवाळू श्रीमाणिक कृपाघन ।
आला विठाम्मापाशी धावून ।
विठाम्मा विव्हळे कळवळून ।
कृपादृष्टी अवलोकी ॥७॥
गर्भस्थ शिशूस संबोधून ।
श्रीमाणिक बोले प्रेमवचन ।
मातेसी ऐसे छळण ।
योग्य नव्हे ॥८॥
जन्म घेणे आपणांसी क्रमप्राप्त ।
रहाल सदैव संसार बंधमुक्त ।
माणिक वचनी होऊनी आश्वस्त ।
प्रकटावे शीघ्रातीशीघ्र ॥९॥
ऐकोनी श्रीमाणिकप्रभुची विनंती ।
पुढील अवतारकार्याची निश्चिती ।
माणिकवचने मिटली भ्रांती ।
नवजात अर्भकाची ॥१०॥
विठाम्माउदरी अत्रि अंश आला ।
मनोहर नामे श्रीगुरू अवतरला ।
वाढवील जो ब्रह्मचर्य व्रताला ।
आधारभूत होऊनिया ॥११॥
मुखमंडलाची प्रभा ऐसी ।
फाकली दहाही दिशी ।
बैलपोळ्याचा सणही त्यादिवशी ।
हर्षोल्हास चोहीकडे ॥१२॥
बैल आपापले सजवून ।
येती माणिकदर्शना घेऊन ।
सवाद्ये होतसे बैलपूजन ।
अवघा आनंदसोहळा ॥१३॥
पंचक्रोशीतील आले समस्त जन ।
प्रभुसहित घेती बालकाचे दर्शन ।
टाकीले मन सर्वांचे मोहून ।
मनोहर नाम यथार्थ ॥१४॥
नाम ठेविले मनोहर ।
जाणा तोचि विधीहरीहर ।
जग तारावया भूमिवर ।
मनोहररूपे अवतरला ॥१५॥
श्रीमाणिकप्रभुचरणार्पणमस्तु…
श्रीप्रभुमनोहराख्यान…२
ऐसा अवतार मनोहर ।
सकलमताचा पुढील धरोहर ।
माणिकप्रभु जाणती खरोखर ।
आपुल्या अंतरात ॥१॥
हा जरी अल्पायुषी होईल ।
सवाई माणिकप्रभु म्हणवून घेईल ।
सर्वश्रुत माणिक प्रभुंचे बोल ।
सहज जे निघाले ॥२॥
एकदा काय नवल घडले ।
प्रभु गादीवरी अप्पासाहेब बैसले ।
पाच वर्षाचे बालक सानुले ।
प्रभु दरबारामाजी ॥३॥
करती प्रभु बैठकीचे अनुकरण ।
तैसेच गंभीर स्वरूप धारण ।
समस्त करिती मनोहराचे अवलोकन ।
प्रभु पातले तत्क्षणी ॥४॥
बाळ मनोहरासी पाहुनी ।
बैसला गादीसी बळकावूनी ।
बोलती तयासी हांसूनि ।
कृपानिधी प्रभुमहाराज ॥५॥
माझी गादी तुला हवी का रे ।
आता मी काय सांगतो ऐक रे ।
गादीवर बैसता दागिने सारे ।
दान करणे दुस-यासी ॥६॥
अप्पासाहेब प्रभुसी वदती सत्वर ।
सांगेन त्यासी देण्यास तयार ।
दागिने सगळे काढून भरभर ।
ठेविले प्रभुपुढे ॥७॥
पाहुनि वैराग्याची मूर्तीमंत मूर्ती ।
माणिक प्रभु मनोमन संतोषती ।
लहानशी गादी मांडून बैसविती ।
शेजारी बालमनोहरास ॥८॥
वैराग्याची महाकठीण स्थिती ।
कृतीतून सहज दाखविती ।
दातृत्वाची तीच माणिकवृत्ती ।
मनोहराठायी उपजली ॥९॥
श्रीमाणिकप्रभुचरणार्पणमस्तु…
श्रीप्रभुमनोहराख्यान…३
प्रभुसमाधी समय जवळ येता ।
भक्तांस लागली उत्तराधिका-याची चिंता ।
कोण संभाळील प्रभुगादीस आता ।
खलबते नानाविध ॥१॥
जरी तात्यासाहेबांचे पुत्र दोन ।
परी होते लहान आणी अज्ञान ।
एकाचे वय सात एकाचे तीन ।
सर्वार्थे अयोग्य म्हणती ॥२॥
भालकीस होता एक युवक ।
मच्छिंद्रराव नामे प्रभुंचा सेवक ।
प्रभुगादी चालविण्यांस तोच लायक ।
धारणा अनेकांची ॥३॥
बालपणापासून होता लाडका प्रभुंचा ।
प्रभुंचाही व्यवहार अत्यंत प्रेमाचा ।
करतील विचार प्रभु मच्छिंद्ररावाचा ।
गादीवर बैसविण्यास ॥४॥
उतावीळ होती भक्तजन ।
मच्छिंद्ररावास मेण्यात बैसवून ।
घेऊन येती भालकीहून ।
सवाद्ये मिरवणूक ॥५॥
भक्तांनी आणली एक गादी ।
प्रभुंच्या उत्तराधिकाराची जी नांदी ।
गादीवर बैसविले प्रभु संन्निधी ।
मच्छिंद्ररावास ॥६॥
त्याच रात्रीस लीला घडली ।
मच्छिंद्ररावाची गादी खाक झाली ।
ज्या प्रभुगादीची स्वप्न पाहिली ।
नव्हती नशीबात ॥७॥
काहीच झाले नाही समजून ।
भक्त करिती प्रयत्न परतून ।
प्रभु मच्छिंद्ररावास मांडीवर बैसवून ।
कधी घेतील ॥८॥
ऐसी उत्कंठा शिगेस पोहोचत ।
वदंता उठली प्रभु दरबारात ।
चाळीस हजाराचे कर्ज असत ।
प्रभुमहाराजांवरी ॥९॥
जो कोणी उत्तराधिकारी होईल ।
तोच ह्या कर्जासी चुकविल ।
फकिरी संस्थान, कैसे होईल ।
मच्छिंद्रराव विवंचनेत ॥१०॥
मानाची जरी गादी घ्यावी ।
कर्जाची धोंड गळी पडावी ।
पेक्षा आपली भालकी गाठावी ।
हेच बरे ॥११॥
एकादशीस जेव्हा समाधीत बैसती ।
मच्छिंद्ररावास प्रभु सांगावा धाडती ।
भालकीस पळून गेल्याचे सांगती ।
शिष्य प्रभुमहाराजांस ॥१२॥
प्रभुगादी चालविणे सोपे नाही ।
योग्य अधिकाराविणा शक्य नाही ।
ये-यागबाळ्यास हे झेपणे नाही ।
म्हणे प्रभुमाणिक ॥१३॥
श्रीमाणिकप्रभुचरणार्पणमस्तु…
श्रीप्रभुमनोहराख्यान…४
मार्गशीर्ष एकादशीचा पुण्य दिवस ।
निश्चित केला संजीवन समाधीस ।
नृसिंह तात्यांच्या उभय पुत्रांस ।
बोलाविणे धाडिले ॥१॥
येता उभयतां मांडीवर बैसविले ।
क्षण दोन त्यांसवे घालविले ।
आरती पुजापाठ विधीवत करविले ।
सप्रेमे माणिकप्रभुने ॥२॥
मनोहरास पांघरविला अंगावरील दुशाला ।
प्रसादरूपी घातली गळ्यात माळा ।
मंत्रोपदेश देऊनि प्रसाद दिधला ।
लहानग्या मनोहरास ॥३॥
असला वयाने लहान जरी ।
बालमनोहर हाच माझा उत्तराधिकारी ।
दत्तगादीची सेवा करील परोपरी ।
प्रभु वदे अंतिमक्षणी ॥४॥
अवघ्या सातव्या वयात पीठारोहण ।
मनोहराच्या सामर्थ्याची प्रभुंस जाण ।
आपल्या पाठीमागे संस्थानाचे मोठेपण ।
वाढविल निश्चित ॥५॥
चालविल सकलमत संप्रदाय परंपरा ।
म्हणतील सवाई माणिकप्रभु दुसरा ।
मनोहरावर ठेऊनि भार सारा ।
प्रभु जाहले समाधिस्त ॥६॥
श्रीमाणिकप्रभुचरणार्पणमस्तु…
श्रीप्रभुमनोहराख्यान…५
बालमनोहरावर ठेऊनि सारी भीस्त ।
श्रीप्रभु झाले संजीवन समाधिस्त ।
कैसी लागेल प्रभुदरबारास शिस्त ।
चिंता समस्तांसी ॥१॥
प्रभुसमाधीनंतर पहिलाच दरबार ।
लोटला भक्तजनांचा सागर ।
प्रभुसिंहासनावर बालमूर्ती मनोहर ।
सुहास्य वदनी ॥२॥
दृष्टी समस्तांची मनोहर मुखमंडलावर ।
म्हणती श्रीमाणिक बालमूर्ती खरोखर ।
जो तो आपापल्या वृत्तीनुसार ।
प्रभुसी पाहे मनोहरात ॥३॥
गादीवर बैसता कर्जाची हकीकत ।
कर्तव्यदक्ष मनोहरप्रभु जेव्हा जाणत ।
यादी बनविण्याचे फर्मान काढत ।
कोणाचे किती देणे ॥४॥
अप्पासाहेब सांगती बाप्पाचार्यांस ।
निरोप धाडणे देणेक-यांस ।
पत्रे पाठवूनी येण्यास ।
सत्वर सांगितले ॥५॥
एकेक करोनि जमले सावकार ।
प्रमुख त्यात गोसावी किसनगीर ।
देणे त्याचे दहा हजार ।
श्रीप्रभुंचे होते ॥६॥
हिशोब कर्जाचा किसनगीरासी विचारता ।
सविनय बोले तो तत्वता ।
प्रभुंना कर्ज देण्याची योग्यता ।
सर्वार्थे नाही माझी ॥७॥
प्रभुकृपेनेच लक्षावधी नफा जाहला ।
परी दानधर्म नाही काही घडला ।
दहा हजार देता श्रीप्रभुला ।
दानधर्म अनायसे ॥८॥
ते नव्हतेच कधी ऋण ।
परतफेडीचा नाही काही प्रश्न ।
मनीचे सारे द्वंद्व काढून ।
निश्चिंत व्हावे ॥९॥
ऐकोनि किसनगीरचे मृदुवचन ।
अप्पासाहेब संतोषले मनोमन ।
किसनगीरास देऊनि पुढारीपण ।
तडजोड करावया इतरांसी ॥१०॥
किसनगीर अत्यंत हजरजबाब ।
देयराशी निश्चिती ताबडतोब ।
मांडूनि यथायोग्य हिशोब ।
अप्पासाहेबांपुढे ठेविती ॥११॥
पाहुनि एवढ्या मोठ्या रकमेस ।
जनांची उत्सुकता पोहोचली शिगेस ।
अप्पासाहेब शांत त्या ही समयास ।
बैसले दरबारात ॥१२॥
एवढ्यात पहा नवल घडले ।
दरबारात सुखद वृत्त धडकले ।
प्रभुसेवार्थ काही दान धाडले ।
विठ्ठलराव तालुकदाराने ॥१३॥
थोडे थोडके नव्हे गाडीभर ।
उतरला कर्जाचा सर्व भार ।
निमित्तमात्र विठ्ठल तालुकदार ।
कर्ताकरविता श्रीमाणिक ॥१४॥
सावकारांचे कर्ज फेडून ।
आशीर्वचन प्रसाद देऊन ।
समस्तांचे आभार मानून ।
आनंद वर्तला ॥१५॥
बाप्पाचार्य मुख्य कारभारी ।
अप्पासाहेबांची पाहून कर्तबगारी ।
वंदिती चरण वारंवारी ।
बालमनोहराचे ॥१६॥
श्रीमाणिकप्रभुचरणार्पणमस्तु…
श्रीप्रभुमनोहराख्यान…६
माणिकप्रभु जयंतीची पौर्णिमेची रात्र ।
मनोहरप्रभु करिती महापूजा प्रभुमंदिरात ।
अतोनात गर्दी प्रभुमंदिर परीसरात ।
घ्यावया प्रभुदर्शन ॥१॥
झाली महानैवेद्याची वेळ ।
सदाशिवराव नेसून सोवळ ।
भंडारखान्यातून नैवेद्याची थाळ ।
घेऊनि येति ॥२॥
नैवेद्य घेऊन येता प्रभुमंदिरात ।
म्हातारा एक बैसला वाटेत ।
लपेटून घेतले स्वतःस घोंगडीत ।
अस्ताव्यस्त ध्यान ॥३॥
स्पर्श झाला म्हाता-यास चुकून ।
विटाळ प्रसादास झाला म्हणून ।
म्हाता-यास अद्वातद्वा बोलून ।
गेले परतोनी ॥४॥
अभ्यंग स्नान करून ।
स्वयंपाक पुन्हा करून ।
सोवळ्यात महानैवेद्य घेऊन ।
सदाशिवराव पातले ॥५॥
पूजा संपल्यावर स्वस्थ झोपले ।
स्वप्नी श्री माणिकप्रभुच आले ।
सदाशिवरावास प्रभु बोलले ।
ऐका एकचित्ते ॥६॥
आलो जत्रेची मजा पहावया ।
घेऊनि येसी माझिया नैवेद्या ।
माझाच स्पर्श होता तया ।
विटाळ कैसा ॥७॥
सदाशिवराव अत्यंत शरमिंदे झाले ।
माफी मागण्या मनोहरप्रभुंकडे आले ।
पाय धरण्या पुढे सरसावले ।
मनोहर प्रभुरायाचे ॥८॥
पाय धरावया जैसे वाकले ।
मनोहर प्रभु मागे झाले ।
नको सदाशिवराव, पुरे झाले ।
विटाळ उगाच होईल ॥९॥
मनोहरप्रभुंच्या अंतर्ज्ञानित्वाची जाण ।
सदाशिवरावास झाली मनोमन ।
मनोहरप्रभुस जाऊन शरण ।
करूणा भाकतसे ॥१०॥
भक्तवत्सल प्रभु मनोहर ।
सदाशिवरावास वदति साचार ।
जयंती उत्सवात येती खरोखर ।
विविधरूपे प्रभुमहाराज ॥११॥
सर्व रूपे हा श्रीप्रभु जाण ।
चित्तात ठेवावी हीच खूण ।
भेदभाव सदा सर्वदा सारून ।
सेवावे प्रभुचरण ॥१२॥
श्रीमाणिकप्रभुचरणार्पणमस्तु…
श्रीप्रभुमनोहराख्यान…७
मनोहर प्रभु परम मातृभक्त ।
भावा बहिणीवरही प्रेम अत्यंत ।
परी होते वैराग्य मूर्तिमंत ।
त्यांच्या ठायी ॥१॥
जडला एकदा काही आजार ।
मनोहरप्रभु होती त्याने बेजार ।
लोकाबापू वैद्य दर्शनार्थ हजर ।
होते त्यावेळी ॥२॥
लोकाबापू करती विशेष यत्न ।
श्रीप्रभुंस आला तात्काळ गुण ।
उंचीवस्त्रे, द्रव्य, प्रसाद देऊन ।
यथोचित गौरविले ॥३॥
मनोहरप्रभुंच्या गळ्यात एकमुखी रूद्राक्ष ।
श्रीमाणिकप्रभुंनी दिधला प्रसाद प्रत्यक्ष ।
लोकाबापूंचे पडता त्यावरी लक्ष ।
इच्छा होय प्राप्तीची ॥४॥
मनी रूद्राक्षाचा लोभ वर्तत ।
परी मुखे काही न बोलवत ।
मनकवडे मनोहरप्रभु सर्व जाणत ।
लोकाबापूच्या मनीचे ॥५॥
जरी लोकाबापू मनीचा हेतू पुरवावा ।
परी सर्वांसमोर रूद्राक्ष कैसा द्यावा ।
परतती लोकाबापू जेव्हा आपुल्या गावा ।
प्रभु येती सोडण्या ॥६॥
आले चालत संगमापर्यंत ।
लोकाबापूंस बोलावून एकांतात ।
रूद्राक्ष घातला गळ्यात ।
अविलंब प्रभुने ॥७॥
मनोवांछित जे प्राप्त झाले ।
प्रभुने आपले अंतरंग जाणीले ।
लोकाबापू वैद्य चरणी लागले ।
अर्तंयामी मनोहरप्रभुंच्या ॥८॥
श्रीमाणिकप्रभुचरणार्पणमस्तु…
श्रीप्रभुमनोहराख्यान…८
विठाम्माची प्रबळ इच्छा अंतरात ।
मनोहराने अडकावे विवाह बंधनात ।
इतरांसही पडे विचार पसंत ।
अनुमोदन सर्वांचे ॥१॥
श्रीप्रभु पाळती नैष्ठिक ब्रह्मचर्य ।
त्यांस विचारण्याचे होईना धैर्य ।
कैसे होईल विवाह कार्य ।
चिंता समस्तांसी ॥२॥
प्रभुंची वडील भगिनी मुक्ताबाई ।
तिच्या विवाहाची अपूर्व नवलाई ।
उपाध्यायाचा मुलगा केला जावई ।
सालंकृत कन्यादान ॥३॥
मनोहरप्रभु पंधरा वर्षाचे झाले ।
माणिक नगराचे रूप पालटले ।
शोभिवंत अनेक मांडव उभारले ।
जय्यत तयारी विवाहाची ॥४॥
परी विवाह कुणाचा कळेना ।
नवरा नवरीचा उलगडा होईना ।
प्रभुमहाराज अडकतील विवाह बंधना ।
अटकळ काहीजणांची ॥५॥
समग्र तयारी झाली तरी कळेना ।
नवरा नवरी यांचे मूस फुटेना ।
विठम्मा पुसतसे शेवटी प्रभुंना ।
विवाहसोहळ्या संबंधी ॥६॥
मनोहरप्रभु वदती विठाम्मास ।
पाळितो आम्ही ब्रह्मचर्यास ।
नवरी पाहिली खंडेरायास ।
विवाहसोहळा खंडीचा ॥७॥
आठवले माणिकप्रभुंचे विधान ।
जन्मसमयी जे केले कथन ।
ब्रह्मचर्य व्रतास आधार प्रदान ।
करील मनोहर ॥८॥
मातोश्रीस अती आश्चर्य सखेद ।
परी मिटवूनी अंतरीचा भेद ।
शहाणपणे सोडून दिला नाद ।
मनोहराच्या विवाहाचा ॥९॥
बाप्पाचार्यांची मुलगी असे पसंत ।
तिजसवे विवाह केला निश्चित ।
मातोश्रीही त्यास होकार देत ।
लग्नसोहळा थाटात ॥१०॥
खंडेरायाचा पार पडला विवाहसोहळा ।
वंशविस्ताराचा मार्ग झाला मोकळा ।
पुत्रविवाह देखिला आपुल्या डोळा ।
समाधान विठाम्माचे ॥११॥
श्रीमाणिकप्रभुचरणार्पणमस्तु…
श्रीप्रभुमनोहराख्यान…९
मनोहरप्रभु परम योगी थोर ।
नित्य योगाभ्यास करती अपार ।
माणिकप्रभु समाधीपाठी तळघर ।
करवून घेतले ॥१॥
आखून दिलेल्या नमुन्यानुसार ।
परीपूर्ण जाहले तळघर ।
पाहण्या आले प्रभुमनोहर ।
कारभारी मंडळींसह ॥२॥
तळघरात होत्या तीन कमानी ।
बांधकाम पडले प्रभुंच्या पचनी ।
मधल्या कमानीत आसन घालोनी ।
प्रभुमहाराज बैसले ॥३॥
नुरला पारावार त्यांच्या आनंदास ।
निघती उद्गार त्या समयास ।
एखाद्या योगी समाधीस्त होण्यास ।
अत्युत्तम स्थान हे ॥४॥
वरील घटनेस लोटले षण्मास ।
अश्विन कृष्ण सप्तमी तिथीस ।
अचानक बदल झाले प्रकृतीस ।
श्रीमनोहर प्रभुंच्या ॥५॥
खंडेराव जाणती विद्याशास्त्र सकळ ।
संस्थान गादी सांभाळण्या सबळ ।
अवतार समाप्तीची हीच वेळ ।
ठरविले मनोमन ॥६॥
जरी प्रभुमहाराज गंभीर अत्यंत ।
धीर देऊनि करिती सकलांस शांत ।
विधीवत चतुर्थाश्रम घेतला क्षणांत ।
वंदिती मातोश्रीस ॥७॥
आपला कनिष्ठ बंधू खंडेरावास ।
उपदेश देऊन दिधले प्रसादास ।
प्रसाद देऊनि भक्त मंडळीस ।
तोषविले सर्वांस ॥८॥
सिद्ध करूनि आसन ।
देह केला विसर्जन ।
चैतन्यात मिसळले चैतन्य ।
अवतार मनोहर ॥९॥
शोक जाहला अनावर ।
दुःखात बुडाले माणिकनगर ।
कैसा घालावा आवर ।
भावनेस आता ॥१०॥
पुढील विधी यथाशास्त्र केला ।
आणेनी बैसविले संजीवन देहाला ।
मधल्या कमानीत बैसाकार केला ।
होता तेथेची ॥११॥
वयमान अवघे एकोणिस ।
घेतले संजीवन समाधीस ।
नैष्ठिक ब्रह्मचार्याचा कळस ।
मनोहर अवतार प्रभुंचा ॥१२॥
श्रीमाणिकप्रभुचरणार्पणमस्तु…
श्रीप्रभुमनोहराख्यान…१०
रूप जयाचे अतीव मनोहर ।
वाणीही तैसीच गोड मधुर ।
अत्यंत लाघवी मोहक सुकुमार ।
श्रीप्रभु मनोहर ॥१॥
अवघ्या सातव्या वयात पीठारोहण ।
एकोणीसाव्या वर्षी अवतारकार्य पूर्ण ।
बारा वर्षात माणिकनगर संस्थान ।
वाढविले मनोहरप्रभुंनी ॥२॥
गवंडी संतरामदादा प्रख्यात ।
घेऊन त्यांसी विश्वासात ।
प्रभुमंदिर निर्मिले अद्भूत ।
शान माणिकनगराची ॥३॥
अत्यंत भव्य आणि सुंदर ।
मंदिर बांधले माणिकप्रभु समाधीवर ।
स्थापत्यकलेचा ऐसा नमुना आजवर ।
झाला नाही ॥४॥
अचाट प्रभुत्व संस्कृत भाषेवर ।
तैसा योगाभ्यासही करती धुरंधर ।
स्तोत्र, मंत्र निर्मिले अपार ।
संस्थान उत्सवासाठी ॥५॥
ठेवूनि परंपरेचा मान ।
राखूनि संप्रदाय अभिमान ।
आखून दिले नित्यपूजाविधान ।
आजतागायत चालतसे ॥६॥
काव्य प्रतिभाही तैसिच अलौकिक ।
स्तोत्र, श्लोक आणि अनेक अष्टक ।
विविध भाषेत पदे अनेक ।
कविश्रेष्ठ मनोहर ॥७॥
प्रभुभक्ती आणि प्रभुवियोग उत्कट ।
प्रामुख्याने दिसतसे मनोहर काव्यांत ।
इतक्या लहान वयांतही वेदांत ।
मनोहरपदांतूनी झळकत ॥८॥
स्वामीसमर्थ वदति भक्तांस ।
अक्कलकोटाहून माणिक नगरास ।
बडे भाईस जा भेटण्यास ।
बडा भाई मनोहरप्रभु ॥९॥
व्यवहार करावा नियमित ।
तैसाच करावा वेळेत ।
कारभारात चोख अत्यंत ।
होते प्रभु महाराज ॥१०॥
होता सात्विक आहार ।
विद्वज्जनांवर प्रेम अपार ।
संतोषोनि देती उपहार ।
दानशूर प्रभुमनोहर ॥११॥
प्रभुमंदिरावर कळस जरी सोन्याचा ।
आधी मान मनोहरप्रभुंच्या समाधीचा ।
पाया असे विराट प्रभुमंदिराचा ।
आधारभूत जो ॥१२॥
ऐसा अवतार प्रभुमनोहर ।
ब्रह्मचारी विद्वान सुकुमार ।
सवाई माणिक खरोखर ।
हाच गा ॥१३॥
श्रीमाणिकप्रभुचरणार्पणमस्तु..
by Pranil Sawe | Jun 7, 2021 | Marathi
श्रीमाणिक प्रभु बाललीला -1
गोविंदा नामे गोपालक ।
बालसखा एक बालक ।
सवे घेऊनि माणिक ।
नित्य गुरे चारावया ॥१॥
परी नेमात खंड पडिला ।
तीन दिवस नाही आला ।
सखा माणिक शोधित त्याला ।
गोविंदागृही पातला ॥२॥
पाहो जाता गोविंदांगणी ।
सकल रडती आक्रंदोनी ।
माणिक मातेसी पुसोनि ।
व्यर्थ का विलापी ॥३॥
माता वदे स्फुंदोनी ।
काळ आला धावोनी ।
गोविंदासी नेले हिरावोनी ।
आज आपल्यातूनी ॥४॥
माणिक म्हणे विस्मय करोनि ।
जीवित परी, शोक वदनि ।
उठ गोविंदा, सप्रेमे वदोनि ।
जाऊ खेळावया ॥५॥
ऐकता प्रभुची मंजुळवाणी ।
गोविंदा उठे झडकरोनी ।
जागविला तया काळनिद्रेतुनी ।
अवघा आनंदसोहळा ॥६॥
गोविंदासी वनांत येण्या सांगून ।
प्रभुमाणिक सत्वर गेले निघून ।
तीन दिवस गुप्त राहून ।
नामानिराळे राहिले ॥७॥
गरजेपेक्षा अधिक स्वच्छंद ।
बाललीला जैसे मुकुंद ।
माणिक प्रभु आनंदकंद ।
सेविता परमानंद ॥८॥
श्रीमाणिकप्रभु बाललीला -2
एकदा एक निःसंतान माळीण ।
आंबे विकावया करी मार्गक्रमण ।
आंबे घ्या आंबे मुखी उच्चारण ।
चालतसे झरझर ॥१॥
प्रभु खेळत होते त्या समयास ।
पाहता आंबेवाल्या माळिणीस ।
आंबे देशील का खावयास ॥
विचारती लिलाविनोदे ॥२॥
पैशाशिवाय सर्व दुस्तर ।
अवघा व्यापार व्यवहार ।
फुकटचे कोण देणार ।
माळिण म्हणतसे ॥३॥
परी प्रभुलीला पहा अपार ।
मित्रांसी सहज वदे साचार ।
जरी माळिण संतान आतूर ।
आंबे देईन खावया ॥४॥
ऐकता प्रभुच्या बोलावरी ।
माळिण फिरे माघारी ।
ठेऊनिया समोर टोकरी ।
हवे तितुके घे ॥५॥
प्रभुंनी अकरा आंबे घेतले ।
तितकेच पुत्र पदरी घातले ।
अहा काय भाग्य उदेले ।
निःसंतान माळिणीचे ॥६॥
यथावकाश होता अकरा नंदन ।
माळिण करी प्रभुसी वंदन ।
तृप्ती पावले मज अंतःकरण ।
अधिक पुत्र नको आता ॥७॥
प्रभु वदे मग तियेसी ।
जैसे तुझ्या असेल मनासी ।
आम्ही मुक्त झालो वचनासी ।
मायामुक्त अवधूत ॥८॥
श्रीमाणिकप्रभु बाललीला -3
असेच एकदा वनांत हिंडता ।
पोपट एक मरून पडला होता ।
सवंगडी पोपटास पाहो जाता ।
शोकाकुल जाहले ॥१॥
सख्यांची म्लान वदने पाहता ।
बाल माणिक द्रवला चित्ता ।
मृत शुकास घेवोनि हाता ।
कुरवाळीत ममतेने ॥२॥
अरे राजा, काय झाले ?
पंखातील बळ कुठे गेले ।
प्रभु महाराज सहज वदले ।
करूणादृष्टी पाहता ॥३॥
दोन्ही हाती पकडोनी ।
दिले आकाशात उडवोनी ।
पंख फडफड करोनि ।
अवकाशी झेपावला ॥४॥
लीला इतकी सहज ।
नाही कोणास उमज ।
ज्याची जितकी गरज ।
प्रकटती तितकेच ॥५॥
सवंगड्यांसवे नित्य लीला ।
नाही त्याचा उदोउदो झाला ।
खेळून झालिया विसरती त्याला ।
निरागस बालके ॥६॥
श्रीमाणिकप्रभु बाललीला – 4
अरबांची फौज निजाम दरबारी ।
अप्पाराव होते त्याचे अधिकारी ।
अरब आप्पाराव म्हणती सारी ।
उच्चपदस्थ ब्राह्मण ॥१॥
पत्नी त्यांची भीमाबाई रूपवान ।
जैसी का सौंदर्याची खाण ।
परी पोटी नव्हते संतान ।
दुःख होई अपार ॥२॥
नाना उपाय केले थोर ।
व्रत उपवास जप घनघोर ।
पाळण्याचा हालेना काही दोर ।
व्यर्थ झाले सर्वही ॥३॥
ऐकली होती प्रभुंची कीर्ती ।
सत्य होई मुखे जे वदती ।
मागुनी पतीची अनुमती ।
पालखीत बैसतसे ॥४॥
काफिला चालला कल्याण नगरी ।
राहिली एक मैलाची दूरी ।
गंमत पाहे पालखी बाहेरी ।
आतमधून भीमाबाई ॥५॥
रस्त्याला लागून एक मैदान ।
खेळती मुले त्यात समरसून ।
अचानक एकाच्या छातीवर बसून ।
मारीते झाले तयासी ॥६॥
भीमाबाई पाठवी सेवकांसी ।
सोडवावे असहाय बालकासी ।
बालक सांगे सेवकांसी ।
अंतर्गत मामला आमुचा ॥७॥
परी असे मजसी सोडवणे ।
तरी आठ कवड्या देणे ।
भीमाबाई ऐके ते बोलणे ।
कोडे कवड्यांचे ॥८॥
कवड्यांऐवजी रूपयांचे दान ।
भीमाबाई देई झडकरून ।
नको आठ कवड्यांवाचून ।
अन्य आम्हा ॥९॥
कुठे शोधाव्या आता कवड्या ।
भीमाबाई पाहती होऊनी बापुड्या ।
पाणक्याच्या बटव्यात आठ तेवढ्या ।
मिळाल्या कवड्या ॥१०॥
कवड्या देऊनी सोडविले ।
जा तुला आठ पुत्र दिले ।
बालक ते सहज वदले ।
कनवाळू माणिक ॥११॥
साधारण घटना समजून ।
प्रस्थान केले मैदानातून ।
संध्याकाळी कल्याणास येऊन ।
लवाजमा पोहोचला ॥१२॥
प्रभुदर्शन घेतल्या वाचून ।
न करावे तरी भोजन ।
ऐसे मनोमनी योजून ।
भीमाबाई शोधतसे ॥१३॥
तीन दिवस घडे उपवास ।
नाही माणिकाचा काही तपास ।
चौथे दिवशी प्रभु उदयास ।
आले स्वगृही ॥१४॥
लोटली सत्वर दर्शनास ।
पारावार नुरे आश्चर्यास ।
कवड्यांनी सोडविले जयास ।
वेडाभाऊ हाच तो ॥१५॥
आठ पुत्र तुला दिधले ।
अजून मनी काय योजिले ।
मातेने चार घास भरविले ।
पसार झाले तत्काळ ॥१६॥
भीमाबाई संतोषली अपार ।
दानधर्म लुटविले भंडार ।
देऊनी वस्त्र उपहार ।
माणिकमाता संतोषवीली ॥१८॥
भीमाबाईस आठ अपत्य ।
झाली पाठोपाठ सत्य ।
आठवणीने येई नित्य ।
माणिकदर्शना ॥१९॥
सहज शब्द ब्रह्मवाक्य ।
हरीहरांचे जेथे ऐक्य ।
अवतार सुकुमार माणिक्य ।
सुखदायक सर्वांसी ॥२०॥
श्रीमाणिकप्रभु बाललीला -5
रंगबिरंगी दगडांची स्थापना ।
देवता म्हणूनि उपासना ।
नैवेद्य आरती आराधना ।
माणिकखेळ अनुपम ॥१॥
ग्रामस्थही वेगे धावती ।
करूनी पूजेची आयती ।
नवस आपले फेडीती ।
प्रसादाची रेलचेल ॥२॥
लपंडावाची पहा वेगळीच रीत ।
तिथल्या तिथे होती गुप्त ।
सखे हार मानोनी शरणागत ।
तेव्हाच प्रकटती ॥३॥
धोतर अथवा फेटा मागूनी ।
स्वतःस घेती वृक्षास बांधोनी ।
क्षणात जाती अलगद निसटोनी ।
धोतर फेटा तैसाची ॥४॥
धोतर सोडोनी कटीस बंधन ।
उरलेले दोन्ही बाजून देऊन ।
सख्यांस रस्सीखेच करण्या सांगून ।
जोर लावती सवंगडी ॥५॥
प्रभु क्षणार्धात मुक्त होती ।
धोतर राही मित्रांच्या हाती ।
फिरून तैसेच करून पाहती ।
बंधमुक्त वारंवार ॥६॥
सदा स्वच्छंदी जो आनंदकंद ।
कैसा राहील बंधनात बंद ।
जीवा लागता माणिकनामाचा छंद ।
बंधमुक्त होतसे ॥७॥
श्रीमाणिकप्रभु बाललीला – 6
पशू पक्ष्यांना पहावे दयेने ।
मित्रांसी सांगे अतीव मायेने ।
प्राणीमात्र विहरता निर्भयतेने ।
संतोषे माणिक ॥१॥
एकदा एक खोडकर कुमार ।
गाभण म्हशीवर होऊनी स्वार ।
काठीने मारत असे वारंवार ।
पळवतसे म्हशीला ॥२॥
प्रभु पाहता त्या बालकास ।
समजावीती, नको देऊ त्रास ।
तयार नाही काही ऐकण्यास ।
उन्मत्त बालक ॥३॥
कळवळा येता माणिकास ।
वदती स्वमुखे जोरकस ।
हात लाऊन बघ म्हशीस ।
मग कळेल ॥४॥
उन्मत्त बालक ईरेला पेटून ।
हात दोन्ही पाठीस टेकवून ।
म्हशीस अजून जोरात पळवून ।
खदखदा हसतसे ॥५॥
प्रभु हसून म्हणती त्यास ।
म्हैस ही वाईट हमखास ।
न सोडी आता तुझ्या हातास ।
बैस सांभाळूनी ॥६॥
माणिक वचन जणू ब्रह्मवाक्य ।
हाताचे पाठीचे झाले ऐक्य ।
हात मोकळे होणे अशक्य ।
लटकतसे अधांतरी ॥७॥
म्हैस धावतसे बेफाम होऊन ।
बालक रडे धाय मोकलून ।
चुकलो, वाचवा वदे कळवळून ।
असाहय दीनपणे ॥८॥
प्रभुमाणिक तो दीनदयाघन ।
पकडे म्हशीस धाऊन ।
प्रेमभरे हात फिरवून ।
शांतविले म्हशीला ॥९॥
हे माई, याला माफ कर ।
पुन्हा नाही ऐसे करणार ।
सोडवी आता ह्याचे कर ।
प्रेमभरे वदतसे ॥१०॥
झाला क्षणात बालक बंधमुक्त ।
सवंगडी करीती आनंद व्यक्त ।
मायामुक्त परी वर्ते मायायुक्त ।
सगुणरूपी माणिक ॥११॥
श्रीमाणिकप्रभु बाललीला – 7
मेलगिरीभट नामक विप्र ।
प्रभुशेजारीच त्याचे घर ।
पुजीतसे नित्य सोमेश्वर ।
शिवभक्त विख्यात ॥१॥
मेलगिरी रूपाने काळा सावळा ।
समस्त म्हणती त्यास काळ्या ।
काळा परी शिवभक्त आगळा ।
शिवध्यानी सदोदित ॥२॥
एके दिवशी व्यग्र शिवपुजनी ।
अभिषेक आणि बिल्वार्चन करूनी ।
शिवपिंडीस एक ध्यान लावोनि ।
होतसे समाधिस्त ॥३॥
इतक्यात बाळंभट ब्राह्मण ।
प्रकटला शिवपुजे कारण ।
मेलगिरीस न पाहता ढुंकून ।
जलाभिषेक करीतसे ॥४॥
मेलगिरीची पूजा पावली भंग ।
बदलला आता भक्तीचा रंग ।
शिव्याशाप देण्यात होती दंग ।
कोलाहल माजला ॥५॥
ऐकोनी मंदिरातील कोलाहल ।
प्रभु धावले मंदिरासी तात्काळ ।
मेलगिरीस बोलावूनी जवळ ।
प्रेमभरे समजावीत ॥६॥
काळ्या, का रे व्यर्थ रागावतोस ।
पाषाणलिंगाचा भारीच तुज सोस ।
मेलगिरी वदे माणिक प्रभुस ।
पाषाणलिंगच मज सर्वस्व ॥७॥
माझ्यासारख्या परम अभाग्यास ।
ईश्वर न येई प्रत्यक्ष दर्शनास ।
प्रभु जाणूनी काळ्याच्या भावास ।
लीला दाविती ॥८॥
डोळे बंद करूनी काळयास ।
सांगितले लिंगासमोर बैसण्यास ।
होता काही क्षण समयास ।
डोळे उघडी बा ॥९॥
डोळे उघडताच दिव्य पाहीले ।
तेजस्वी सिद्ध पिंडीठायी बैसले ।
जटाधारी, अंगी भस्म चर्चिले ।
रूद्राक्षमाळा अंगभर ॥१०॥
कटी नेसले व्याघ्रांबर ।
वर्ण जैसा कर्पूरगौर ।
प्रत्यक्ष कैलासीचा शंकर ।
शिवपिंडीवर बैसला ॥११॥
पाहो जाता ऐसा चमत्कार ।
माणिक चैतन्य शक्तीचा आविष्कार ।
मस्तक ठेवता शिव चरणांवर ।
तात्काळ गुप्त जाहले ॥१२॥
शिवलिंग पुन्हा तैसेच असत ।
समोरी प्रभु महाराज हसत ।
माणिकासी घालोनि साष्टांग दंडवत ।
मेलगिरी पूजितसे ॥१३॥
लिलाविग्रही तो प्रभु माणिक ।
असे सर्व सुखासी कारणिक ।
काया वाचा आणि मानसिक ।
भजा श्रीगुरू माणिक ॥१४॥
श्रीमाणिकप्रभु बाललीला – 8
काळंभट अत्यंत गरीब ब्राह्मण ।
भिक्षेतूनच करी उदर भरण ।
मावशीकडे रोज पत्रावळी बनवून ।
तेथेचि राहतसे ॥१॥
एक दिवस विचित्र आला ।
खराब पानांचा गठ्ठा आला ।
काळंभटाने ठाम नकार दिला ।
पत्रावळी बनविण्यास ॥२॥
मावशी कोपली भयंकर ।
जैसा जमदग्निचा अवतार ।
घालवोनि काळंभटास घराबाहेर ।
दिधले तात्काळ ॥३॥
प्रतिवर्षी श्रावणांत ब्राह्मण भोजन ।
काळंभट सोहळा करी समरसून ।
ह्यावर्षीही त्याची तयारी पाहून ।
मावशी जळतसे ॥४॥
सर्व गावक-यांचे कान फुंकून ।
वळविले त्यांना आपल्या बाजूनं ।
पत्रावळी न मिळती ऐसे योजून ।
मावशी कोंडी करीतसे ॥५॥
घोर परिस्थीतीने विवश काळंभट ।
पत्रावळी मिळविणेस करी खटपट ।
इतक्यात झाली माणिकप्रभु भेट ।
वृत्तांत सर्व निवेदिला ॥६॥
श्रीमाणिकप्रभु तोच दत्त दयाघन ।
करिती काळंभटाचे पूर्ण समाधान ।
प्रभुच करील संकट निवारण ।
अभयकर देतसे ॥७॥
ज्या दिवशी ब्राह्मणभोजन ।
सुर्योदयापूर्वी आले दोघेजण ।
डोकीवरूनी ठेविती उतरवून ।
भार केळीच्या पानांचा ॥८॥
भाऊ कुलकर्ण्यांच्या गावाहून ।
आलो रात्रींत चालून ।
पंगतीस लागतील म्हणून ।
श्रमिक सांगती ॥९॥
हर्षभरित त्यांसी नाव पुसता ।
भाव्या, माणक्या वदती उभयतां ।
भोजन करूनच जावे आता ।
फिरोनी आपुल्या स्थाना ॥१०॥
काळंभट ऐसे तयांसी वदले ।
ब्राह्मण गावांतील अपार जेवले ।
श्रमिक दोघेजण नाही दिसले ।
विफल सारे प्रयत्न ॥११॥
दुसरे दिवशी कुलकर्ण्यांच्या घरी ।
पोहोचली काळंभटाची स्वारी ।
धन्यवाद करीतसे वारंवारी ।
केळीच्या पानांसाठी ॥१२॥
कुलकर्णी होऊनि आश्चर्यचकित ।
नाही माझी केळीची बागाईत ।
भाव्या, माणक्यासी नाही जाणत ।
काळंभटासी सांगत ॥१३॥
काळंभट मनी करी विचार ।
म्हणे झाला काय प्रकार ।
मन आणि बुद्धीचा सारासार ।
ताळमेळ बसेना ॥१४॥
योगायोगे पुढे श्रीप्रभु भेटले ।
त्यांसी सर्व प्रकरण सांगीतले ।
गडगडाट करूनी प्रभु हासले ।
काळंभटासमोरी ॥१५॥
तुझ्यासाठी प्रभुस कष्ट जाहले ।
श्रमिक बनून भारे वाहीले ।
सत्व तुझे ऐसे राखिले ।
माझ्या दत्तप्रभुने ॥१६॥
काळंभट मनी उमजला ।
ही सर्व त्या प्रभुचीच लीला ।
माथा टेकवूनी माणिक चरणाला ।
धन्य धन्य जाहला ॥१७॥
जाणूनि श्रीमाणिक कृपेला ।
काळंभट माणिकाचाच झाला ।
प्रभुसमाधी पश्चातही सेवेला ।
खंड नाही पडला ॥१८॥
श्रावणांत रूद्राभिषेक, बिल्वार्चन ।
तैसेच होई ब्राह्मणभोजन ।
काळंभटाचे जे आचरण ।
अद्यापही चालतसे ॥१९॥
श्रीमाणिकप्रभु बाललीला – 9
हळीखेड नावाच्या एका गावात ।
अग्निहोत्री ब्राह्मण भालचंद्र दीक्षित ।
आचार संपन्न वेदशास्त्र पारंगत ।
ख्याती असे पंचक्रोशीत ॥१॥
मनोहर नाईक माणिकप्रभु पिता ।
भालचंद्र दीक्षितांशी होती मित्रता ।
मनोहर नाईक स्वर्गलोकी पावता ।
दीक्षित येती कल्याणास ॥२॥
बयादेवी माणिकप्रभुंची माता ।
दीक्षित येती सांत्वनाकरीता ।
तिन्ही मुलांसी अवलोकीता ।
माणिक तेजस्वी सर्वांत ॥३॥
मातेच्या जीवास लागला घोर ।
सांगे दीक्षिता माणिकाचा आचार ।
अभ्यास सोडून वनांत विहार ।
नित्य हा करीतसे ॥४॥
घराकडे नाही अजीबात ध्यान ।
सर्व वस्तू करीतसे दान ।
कधी भरजरी वस्त्रे परीधान ।
सर्वांगी भस्मलेपन कधी ॥५॥
मुलाच्या भविष्याने चिंतीत माता ।
शिक्षणाने सन्मार्गी लावावे आता ।
परतोनी हळीखेडी आपण जाता ।
न्यावे माणिकासी ॥६॥
माणिकासी घेऊनी हळीखेडी आले ।
दीक्षितांनी कुटूंबासह गावात सांगितले ।
करू द्यावे जैसे माणिकमना आले ।
अडवू नका कोणी ॥७॥
प्रभु जरी हळीखेडास आले ।
स्वच्छंदीपणात नाही अंतर पडले ।
माणिक लीलांसी सहर्ष स्वीकारले ।
दीक्षित पतीपत्नीने ॥८॥
एक दिवस नवलच घडले ।
प्रभुंनी यज्ञकुंडातच शौच उरकले ।
दीक्षित पत्नीचे अवसान गळाले ।
तक्रार केली पतीकडे ॥९॥
पत्नीच्या बोलावर दाखवूनी अविश्वास ।
दीक्षित सत्वर धावले यज्ञशाळेस ।
जाणूनि मनोमन प्रभुच्या बाललीलेस ।
साफसफाईस लागले ॥१०॥
दीक्षित हात घालीता यज्ञकुंडात ।
सुवर्णाचा गोळा आला हातात ।
तेजस्वी सूर्य जसा चकचकित ।
प्रभुकृपे तळपतसे ॥११॥
आपली गरीब परिस्थीती पाहून ।
ही प्रभुकृपा दीक्षित होते जाणून ।
प्रभुही दीक्षितांसी विद्यागुरू मानून ।
आदर करती जीवनभर ॥१२॥
प्रभुस्नेहाचा ऐसा धागा जुळला ।
दीक्षित परीवार प्रभुंचाच झाला ।
जो जो माणिका शरण गेला ।
तोही त्यांचाच जाहला ॥१३॥
श्रीमाणिकप्रभु बाललीला – 10
भाच्याच्या भविष्याचा करूनी विचार ।
नोकरीस लाविले जकात नाक्यावर ।
प्रभु केवळ मामांच्या ईच्छेखातर ।
जकात वसुलती ॥१॥
येथेही प्रभु स्वच्छंदीपणे रहाटती ।
जकात वसूली वाटून टाकती ।
गरीब भिक्षुक फकिरांसी खैरातप्राप्ती ।
अनायसेच घडतसे ॥२॥
दिडकीची नाही जकात वसूली ।
मामांच्या कपाळी आठी आली ।
राजीनामा करूनी मामाच्या हवाली ।
नोकरी सोडली ॥३॥
नृसिंहतात्या लहान भाऊ प्रभुंचे ।
सहा वर्ष वय होता त्यांचे ।
माता करीतसे विचार मुंजीचे ।
धर्मशास्त्रानुसार ॥४॥
घरची परीस्थिती अत्यंत बेताची ।
होईल व्यवस्था कशी पैशाची ।
मुंज तर होणे गरजेची ।
चिंताक्रांत समस्तजन ॥५॥
पाहूनी बयम्मा मातेस चिंतीत ।
गणपतीसमोर बसती ध्यानस्त ।
सुर्योदयापासून सुर्यास्तापर्यंत ।
प्रभु समाधीस्त ॥६॥
सायंकाळी कोणी एक वैश्यवाणी ।
व्यंकप्पा नामे आला कल्याणी ।
सत्य झाली माणिकप्रभुंची वाणी ।
पुत्रप्राप्ती म्हणोनि ॥७॥
आला आपला नवस फेडावया ।
धनधान्य वस्त्रालंकार चरणी अर्पाया ।
त्यानेच साधिले मूंजीचे कार्या ।
अती हर्षोल्हासाने ॥८॥
कर्ता करविता तो गजानन ।
तात्याचे करीतसे उपनयन ।
त्यासी वारंवार शरण ।
माणिकप्रभु जातसे ॥९॥
श्रीप्रभु बाललीला अत्यंत रसाळ ।
जैसे ऊसाच्या रसाचे गु-हाळ ।
श्रवण करीता माणिक वेल्हाळ ।
हृदयी विराजे ॥१०॥
॥श्रीमाणिकप्रभु चरणार्पणमस्तु ॥
Recent Comments